هدیه پیامبر(ص) به ایران

محمدرضا نوراللهیان . استاد حوزه و دانشگاه

حضـرت علی‌ابن ‌موسی‌الرضا(ع) متولد نیمه اول قرن دوم هجری قمری هستند؛ یعنی در 11ذی‌القعده 148هجری دیده به جهان گشوده و در سال 203 در توس به شهادت رسیدند. در واقع 1232سال از حضورشان در ایران اسلامی می‌گذرد و این مسافرت و مهاجرت امام به خراسان -البته خراسان بزرگ آن روزگار- نه فقط منشا تغییر و تحولات بنیادین در تاریخ، فرهنگ، تمدن و ادب این سرزمین بلکه تحول در شرق جهان بوده و همچنان این شرایط ادامه دارد. امام هشتم از دو موقعیت ممتاز برخوردار بودند که نخستین آن در مدینه بود. در این شهر امام کرسی درس در مسجد پیامبراکرم(ص) برپا ساخته بودند و بسیاری از شاگردان برجسته و ممتاز در درس ایشان حاضر می‌شدند. آنچه امروز در اختیار داریم، یعنی بیش از 80 کتابی که در یک‌هزارسال قبل در عرصه‌های مختلف علوم اعم حقوق، اقتصاد، احکام، تفسیر، بهداشت، سلامت بدن، محیط‌زیست و مباحث عمیق تفسیر قرآن مجید نوشته شده است، برگرفته از 2450حدیث از ایشان است که این رقم قابل‌توجهی است. تا آنجا که به تحقیق می‌توان بیان کرد 362دانش‌پژوه یا به اصطلاح قدما، «راوی» در محضر درس ایشان به‌طور مستقیم دانش آموختند و آن را منتقل کردند که در میان آنها شخصیت‌های مختلفی از محدثین بزرگ، فقهای شاخص، برخی علمای اهل سنت، متکلمین، شعرا و رجال سیاسی و صاحبان مناصب دولتی می‌توان یافت.

بدون تردید می‌توان گفت نخستین بنیانگذار «گفت‌وگوی تمدن‌ها و ادیان» در شرق جهان، علی‌ابن‌موسی‌الرضا(ع) بوده‌اند. مجالس مناظره و بحثی که در مرو - ترکمنستان فعلی که در خراسان بزرگ. پایتخت بنی‌عباس بوده- با بزرگان نصاری، صابیین، مسیحیت، یهودیت، مجوس و مسلمانان فرق مختلف شیعه و سنی تشکیل دادند، گفت‌وگوی واقعی بین تمدن ایران و رم و ادیان مختلف اسلام و غیراسلام را به نمایش گذاشت.
می‌توان گفت بهترین هدیه پیامبر اسلام(ص) به ایران اسلامی همین فرزند ایشان است که تنها معصومی است که در ایران از خاندان پیامبر دفن شده‌اند. مشهدالرضا دارای تاریخ بلندی است که در این مجال کوتاه به یک مورد آن اشاره می‌کنم؛ 1200 سال است که هزاران‌نفر از شخصیت‌های علمی، ادبی و هنری از گرایش‌های مختلفی در کنار این امام قرار گرفته‌اند، کرسی درس برپا ساخته‌اند، به عناوین مختلف نامشان طوسی، مشهدی، نوقانی و خراسانی شده مانند شیخ طوسی و خواجه نصیرالدین طوسی و خواجه نظام‌الملک طوسی و چه دانشمندانی که برای زیارت آمدند و ماندگار شدند مانند شیخ‌حر عاملی، شیخ بهایی و بسیاری از بزرگان جبل‌عامل لبنان و هنرمندان، خطاطان، مهندسان، معماران، نقاشان، کتیبه‌نویسان و کاشی‌سازان در آستان قدس رضوی و در محضر این امام به تبلور درآمدند. چقدر سلاطین و امیرانی که در مشهد به کارهای عمرانی، بازسازی و سازندگی پرداختند. «کرامیه» به‌عنوان پدران سلفیان تندور امروز، سبکتکین را تحریک کردند تا مقبره امام را ویران سازد اما فرزند همین فرد، یعنی سلطان‌محمود غزنوی اولین کسی است که گنبد فعلی را ساخته و هزارسال است که محکم ایستاده که البته در ساختمان داخلی آن تغییراتی داده شده است.
از تیموریان، سلجوقیان، ایلخانان همه به نوعی در مشهد آثار بزرگی بر جای گذاردند تا صفویه و قاجار و عصر انقلاب که عصر تحولات امروزی است. چه تعداد واقفان که مزارع، خانه‌ها، کشتزارها و زمین‌های مسکونی را وقف کردند. در این 12قرن، خراسان شاهد این تحولات بوده و می‌توان قرن‌به‌قرن، از قرن سوم تا چهاردهم نمونه‌های بسیاری ذکر کرد.
نگارنده، «پروفسور عبدالعزیز ساشادینا» از شاگردان دکتر علی شریعتی را می‌شناسد که زندگی وی در ایالات متحده است و همه مراحل را در دانشگاه‌های آمریکا طی کرده است، وی در فرصت مطالعاتی هشت‌ماهه به مشهد آمد و هم صحبت بودیم. پرسیدم این همه امکان، چرا فرصت مطالعاتی اینجا؟ گریست و گفت در آنجا امکان است در اینجا الهام! پروفسور اسکات از صاحبان نحله‌ای فکری در انگلیس است که کتاب او در سال 1990 کتاب سال آمریکا شد و از منتقدان جورج بوش بود. از او دعوت کرده بودم در دانشگاه فردوسی سخنرانی کند. در شبی مانند دیشب از مهرآباد به مشهد آمد. گفتم در اینجا یکی از فرزندان پیامبران را داریم که از قرن هشتم میلادی هستند و امشب، شب جشن ولادت ایشان است. دوست دارید قبل از هتل، آنجا را ببینید؟ با اشتیاق پذیرفت. ازدحام عجیبی از انواع زائران برپا بود. زیر قبه امام رضا(ع)، یک ساعت ایستاد و همه این حالات را با نگاه دقیق غربی، نقادانه بررسی کرد. صبح هم کنفرانس او به زبان انگلیسی در دانشگاه ارایه شد. پس از پایان، ناگهان گفت من عذرخواهی می‌کنم، به پشت تریبون بازگشت و گفت به بسیاری از معابد دنیا رفته‌ام و معابد کهن چند هزار ساله دیده‌ام ولی امام رضا(ع) چیز دیگری بود. میلاد این امام بزرگ و انسان کامل را به همه کسانی که به او عشق می‌ورزند و در پی جست‌وجوی حقیقت هستند، تبریک می‌گویم.

منبع:روزنامه شرق