احتمال حذف ١١ هزار میلیارد تومان یارانه گندم و آرد
گروه اقتصادی| با توجه به اعلام رییس اتاق اصناف ایران در خصوص
حذف یارانه نان تا سه ماه آینده، افزایش دوباره قیمت نان در ابتدای
تابستان محتمل خواهد بود. با وجود آنکه در چند ماه گذشته برخی
نانوایی‌ها آزادپز شدند و با آردهای غیر یارانه‌ای،
نان می‌پزند اما گویادولت در نظر دارد کل یارانه نان را که بنا
به گفته مسوولان ١١ هزارمیلیارد تومان در سال است حذف کرده و تمام
نانوایی‌ها را آزادپز کند.
علی فاضلی، رییس اتاق اصناف ایران در این خصوص اظهار کرد:
باید به این سمت حرکت کنیم تا نان به صورت غیر یارانه‌ای در کل
جامعه توزیع شود، چرا که یارانه در این بخش به نانوایی‌ها جز ایجاد
رانت غیرمعقول چیزی در پی ندارد. مضاف بر آنکه دولت بودجه‌ای را
برای کاهش قیمت نان در نظر می‌گیرد، اما در این بین برخی نانوایی‌ها
با فروش آرد یارانه‌ای به قنادی‌ها و نانوایی‌های آزادپز تمام این زحمات
را هدر می‌دهند. در عین حال هدف ما در کنار قیمت معقول حفظ کیفیت
نان است، نه آنکه هر چه یارانه بدهیم، دوباره از وزن چانه نان و کیفیت
آن هم کاسته شود و با آزادپز شدن نانوایی‌ها دیگر بهانه‌ای برای فشارهای
افزایش هزینه نیروی انسانی و حامل‌های انرژی وجود نخواهد داشت.
به گزارش «اعتماد» قیمت نان در نانوایی‌هایی که با آرد آزاد در ماه‌های
گذشته نان پخت کرده‌اند افزایش دو تا سه برابری داشت. به‌طور نمونه
نان سنگک که پس از افزایش قیمت در آذر ماه گذشته به ٨٠٠ تومان
ساده و ١٠٠٠ تومان کنجدی رسیده بود در نانوایی‌های آزادپز سنگک
کنجدی یکرو ٢٠٠٠ تومان و کنجدی دو رو ٣٠٠٠ تومان فروخته می‌شود.
هدف نهایی از آزاد شدن نرخ گندم، آرد و نان همواره بالا رفتن کیفیت
عنوان می‌شد. برای رسیدن به این هدف بود که در سال ١٣٩٠ و از ماه
چهارم آغاز قانون هدفمندی یارانه‌ها، قیمت نان هم آزاد شد و ٤٥٠٠ تومان
بابت این آزادسازی به حساب سرپرستان خانوار واریز شد. اما نه افزایش
کیفیت نان به عنوان هدف غایی محقق شد و نه آزادسازی پایدار ماند.
یارانه حذف شده نان برگشت
دولت دهم یارانه نان را در سالی که قیمت هر کیلوگندم ٤٢٠ تومان تعیین
شده بود حذف کرد و قیمت نان را نیز افزایش داد. اما در سال ١٣٩١ که
قیمت گندم به ٨٠٠ تومان رسید و ناگزیر باید قیمت نان نیز دوباره افزایش
١٠٠ درصدی پیدا می‌کرد دولت باز وارد عمل شد چراکه دو برابر کردن
قیمت نان درست یک سال پس از آزادسازی قیمت نان می‌توانست
شوک تورمی زیادی به دنبال داشته و مصرف نان را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
به این ترتیب دولت با پرداخت مابه‌التفاوت قیمت آرد تولید شده جدید با گندم
٨٠٠ تومانی سعی کرد آرد را با همان نرخ قبلی به دست نانوایی‌ها برساند.
به این ترتیب دولت در سال دوم هدفمندی هم یارانه نان را به نانوایی‌ها
پرداخت کرده هم به حساب سرپرستان خانوار به صورت نقدی ٤٥٠٠ تومان
واریز می‌کرد. از این رو در سال‌های دوم اجرای قانون هدفمندی، یارانه نان
به خانه اول بازگشت. در سال‌های ١٣٩٢ و ١٣٩٣ نیز قیمت گندم افزایش
مجدد داشت ولی قیمت گندمی که در سال گذشته به کارخانجات داده
می‌شد ٤٦٠ تومان در کیلو و آرد تحویلی به نانوایی‌ها ٦٠٠ تومان در کیلو
بود در حالی که دولت گندم را هر کیلو ١٠٥٠ تومان از کشاورزان می‌خرید.
٦٩ درصد کسری بودجه جبران می‌شود
امروز بر اساس گفته برخی مسوولان دولت ١١ هزار میلیارد تومان یارانه
برای نان پرداخت می‌کند. بزرگی این رقم زمانی مشخص می‌شود که بدانیم
امسال دولت در قانون بودجه تصویب شده ١٦ هزار میلیارد تومان کسری بودجه
دارد. به این ترتیب در صورت حذف یارانه نان ٦٩درصد از کسری بودجه خود را
جبران کرده است.
اما شاید بخش پراهمیت‌تر ماجرا موضوع کیفیت نان باشد. با توجه به اینکه
در چهار سال اخیر که چندین بار قیمت نان آزاد و یارانه‌ای شد و نانوایی‌های
آزادپز سر برآوردند، می‌توان تغییر کیفیت را در شرایط آزادپزی به خوبی از
مصرف‌کنندگان پرسید؛ موضوعی که به گفته اغلب مشتریان این نان‌ها
زیرسوال است. مصرف‌کنندگان معتقدند کیفیت در آزادپزی‌ها هیچ تغییری
با نانوایی‌های عادی ندارد و تنها تفاوت آن مقدار کنجدی است که روی نان
می‌پاشند. در گزارشی میدانی، یکی از مشتریان نان آزاد گفت: نانوایی‌هایی
که نام آزادپز را بر سر در مغازه خود نصب می‌کنند ابتدای کار نان‌هایی با ابعاد
و قواره‌هایی بزرگ‌تر از آنچه در بازار معمول است به دست مشتریان می‌دهند
اما این اندازه‌ها هم کم‌کم آب می‌رود و به اندازه نان‌های معمولی می‌شود.
حتی مقدار کنجدی که می‌زنند با تعبیر پرکنجد در ابتدای کار نانی با چند
قاشق کنجد تحویل می‌دهند اما به مرور زمان مقدار کنجد به نیم قاشق
کاهش می‌یابد. بنابراین بر اساس گفته مصرف‌کنندگان نمی‌توان بر افزایش
کیفیت نان‌های آزادپزشده اطمینان کرد. اگرچه مسوولان دلیل اصلی این
آزادسازی را ارتقای کیفیت عنوان می‌کنند.
مصرف ٣٦ درصد کم شد
اگر مقدار مصرف نان در ١٠ سال گذشته را بررسی کنیم، خواهیم دید
مصرف نان در خانوار ٣٦ درصد کم شده است و در مقابل قیمت این کالا
در همین مدت ٧٧٣ درصد افزایش را نشان می‌دهد. این کاهش در ابتدا
به دلیل حذف هدررفت‌ها و ضایعات بود، چراکه با افزایش قیمت نان کم‌کم
مردم تلاش کردند بیشتر مراقب دورریزها و اسراف‌ها باشند. به این ترتیب
کاهش مصرف در سال ابتدایی هدفمندی یارانه‌ها میمون و مبارک دانسته شد
و از آن به عنوان افتخارات دولت نام برده شد. اما هر چه گذشت از میزان
مصرف هم در سال‌های بعد بیشتر کاسته شد. این کاهش نگران‌کننده بود
زیرا مردم با بالا رفتن هزینه‌ها تصمیم به کاهش بخشی از اقلام غذایی از
سبد مصرف‌شان گرفتند و نان هم از این قاعده مستثنی نبود.