حادثه کربلا و تامل در حقیقت دین

سید مصطفی محقق داماد

جهل در معارف دینی و کوری نسبت به حقیقت باعث فجایع بزرگی در طول تاریخ بشری شده است که یکی از آنها واقعه عاشوراست. بلای جهل و بی‌خردی در هر شکل و لباسی خانمان‌سوز است ولی صبغه قدسی و دینی‌اش از چنان ویژگی برخوردار است که شعله‌هایش بر دل‌ها می‌نشیند و مغز استخوان را می‌سوزاند؛ یعنی از قبیل «نارالله الموقده التی تطلع علی الافئده» است.در عاشورا معرکه عفریت جهل، آن هم در چهره قدسی‌اش به نیزه و شمشیر تجسم یافت و بر پیکر سیدالشهداء فرود آمد. اما امروز این پرسش که جهل نشسته بر دل‌ها را که روزگاران بر آن گذشته و نهادینه گشته، چگونه می‌توان بیرون کرد مطرح است. آیا با روشنگری روزگاران ممکن است؛ یا حتی به روزگاران هم ممکن نیست؟؛ به بررسی عوامل کژاندیشی دینی پرداخته و به این سوال پاسخ داده که چرا انسان دین را بد می‌فهمد. کژاندیشی علل مختلفی دارد، به نظر من علت عمده این است که مردم، دین را از رهگذر تعقل و تفهم انتخاب نکنند. من فکر می‌کنم معنای ایمان یعنی انتخاب یک مرام با آزادی کامل و معرفت مبتنی بر تدبر عمیق، به دور از هرگونه سیطره‌یی حتی سیطره کاریزماتیک و یا عشق.قرآن می‌فرماید: «فذکر انما انت مذکر لست علیهم بمسیطر» پس تذکر ده که تو تنها تذکر‌دهنده‌یی بر آنان سیطره نداری. حادثه کربلا نشان‌دهنده یک حقیقت بسیاربزرگ است و آن این است که دین به طور کلی درطول تاریخ یک چاقوی دو بر است. دین اگر درست درک شود آدمی را به اعلا علیین می‌رساند و اگر کژ اندیشیده شود‌، نه تنها بی‌اثر نیست بلکه آدمی را در سیر نزول به طور بسیار موثری کمک می‌کند و او را به اسفل سافلین می‌رساند. یعنی خطر دیندار کژاندیش از بی‌دین مطلق بسیار بیشتر است. شریعت نبوی در جامعه‌یی که دین به نحو صحیح درک نشود می‌تواند وسیله ایجاد فاجعه عظیمی شود. ساده‌انگاری است بیندیشیم جانیانی که به کربلا برای قتل سیدالشهدا(ع) آمده بودند، برای رسیدن به پول و یا همه برای مقام بوده است. در فاجعه عاشورا من منکر آن نیستم که گروهی که حضرت سیدالشهدا را در کربلا احاطه کردند، برخی‌شان به خاطر انگیزه‌های مادی، نظیر پول و ثروت و رسیدن به جاه و مقام آمده بودند و جنایت می‌کردند؛ ولی اطمینان دارم که اگر هم چنین بوده این دسته تعداد زیادی را نمی‌تواند تشکیل دهد. چنین فکر می‌کنم که انگیزه عمده گروه اصلی دینداری کژاندیشانه آنان بود که من آن را جهل مقدس نامیدم. اسناد تاریخی این امر را به اثبات می‌رساند.

منبع:روزنامه اعتماد