این همه کار خوب داشتم، پس کو؟

 

در منابع حدیث و کتب اخلاق روایات زیادى در نکوهش غیبت وارد شده است. مضمون این روایات به قدرى تکان دهنده است که درباره کمتر گناهى مى توان اینگونه تعبیرات را یافت . از میان آنها 10 روایت زیر برگزیده شده است. 1- در حدیثى مى خوانیم که روزى پیغمبر با صداى بسیار بلند خطبه خواند.ایشان فرمودند: «یا معشر من آمن بلسانه و لم یومن بقلبه لاتغتابوا المسلمین و لا تتبعوا عوراتهم فان من تتبع عورت اخیه یتتبع الله عورته حتى یفضحه فى جوف بیته؛ اى گروهى که به زبان ایمان آورده ایدو در قلبتان ایمان نیست، غیبت مسلمان نکنید، و در صدد کشف عیوب آن‌ها نباشید، چرا که هر کس درصدد کشف عیوب برادر مسلمانش باشد خداوند در صدد کشف عیوب او خواهد بود تا آنجا که در درون خانه اش رسوایش مى کند».2- در حدیث دیگرى از همان حضرت مى‌خوانیم که روزى خطبه خواند و درباره اهمیت گناه ربا سخنانى فرمود تا آنجا که گناه یک درهم از ربا را بدتر از سی و شش زنا شمرد، سپس فرمود: «ان اربا الربا عرض الرجل المسلم؛ بدترین ربا بردن آبروى مسلمان (از طریق غیبت و مانند آن) است». این تعبیر (اهمیت گناه غیبت نسبت به زنا) در روایات متعددى آمده و در بعضى از روایات آمده است علت آن این است که زناکار پس از توبه حقیقى بخشوده خواهد شد، ولى غیبت کننده چون حق الناس را ضایع کرده مشمول رحمت الهى نخواهد شد، تا صاحب غیبت را راضى کند.3ـ در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم که فرمود: «الغیبة حرام على کل مسلم و انها لتأکل الحسنات کما تأکل النار الحطب؛ غیبت بر هر مسلمانى حرام است و حسنات را از میان مى برد، همانگونه که آتش هیزم را مى سوزاند و نابود مى کند». این ویژگى نیز به خاطر آن است که غیبت جنبه حق الناس دارد، و حسنات غیبت کننده را به نامه اعمال غیبت شونده منتقل مى کنند تا جبران تضییع آبروى او شود.4ـ در یک حدیث قدسى آمده است که خداوند به موسى(علیه السلام) خطاب کرد و فرمود «من مات تائبا من الغیبة فهو آخر من یدخل الجنة و من مات مصرا علیها، فهو اول من یدخل النار؛ کسى که بمیرد در حالى که توبه از غیبت کرده باشد، آخرین کسى است که وارد بهشت مى شود، و کسى که بمیرد و اصرار بر آن ورزد و توبه نکند، اولین کسى است که وارد دوزخ مى شود».5ـ در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم تعبیر تکان دهنده دیگرى دیده مى شود، فرمود: «من مشى فى غیبة اخیه و کشف عورته کان اول خطوة خطاها وضعها فى جهنم؛ کسى که در طریق غیبت برادر مسلمانش و کشف عیوب پنهانى او گام بردارد، اولین گامى را که برمى دارد در جهنم مى گذارد».6ـ در حدیث دیگرى از همان بزرگوار مى خوانیم «ما عمر مجلس بالغیبة الا خرب بالدین فنزهو اسماعکم من استماع الغیبة فان القائل و المستمع لها شریکان فى الاثم؛ هیچ مجلسى با غیبت آباد نمى شود مگر اینکه از نظر دین ویران مى گردد، حال که چنین است گو خود را از شنیدن غیبت پاک دارید چرا که گوینده و شنونده هر دو در گناه شریکند».7ـ در حدیث دیگرى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در مورد زیانهاى فوق العاده معنوى غیبت چنین مى خوانیم: «من اغتاب مسلما او مسلمة لن یقبل الله صلاته و لا صیامه اربعین لیلة الا ان یغفر له صاحبه؛ کسى که غیبت مرد مسلمانى یا زن مسلمانى بکند خداوند نماز و روزه او را چهل شبانه روز قبول نمى کند مگر این که صاحب غیبت از او راضى گردد».8ـ در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «من روى على مومن روایة یرید بها شینه و هدم مروته لیسقط من اعین الناس، و اخرجه الله من ولایته الى ولایة الشیطان فلا یقبله الشیطان؛ کسى که سخنى درباره فرد با ایمانى نقل کند و هدفش این باشد که عیبى بر او نهد، و شخصیتش را در هم بشکند تا از چشم مردم بیفتد، خداوند او را از تحت سرپرستى خودش به تحت سرپرستى شیطان مى فرستد، و شیطان او را نمى پذیرد». روشن است که مصداق واضح روایت بالا شخص غیبت کننده است که هدفش از غیبت عیب نهادن بر مومنین، و در هم شکستن شخصیت اجتماعى آن‌ها است و چنین افرادى به قدرى گناهانشان عظیم است که حتى شیطان از پذیرفتن ولایت آنها وحشت دارد.9ـ در حدیث مناهى رسول الله(صلى الله علیه وآله) آمده است «نهى عن الغیبة و قال من اغتاب امرء مسلما بطل صومه و نقض وضوئه، و جاء یوم القیامة یفوه من فیه رائحة انتن من الجیفه یتأذئ به اهل الموقف؛ پیامبر(صلى الله علیه وآله) از غیبت نهى کرد و فرمود: کسى که مسلمانى را غیبت کند، روزه اش باطل مى شود، و وضویش مى شکند، و روز قیامت از دهان او بویى خارج مى شود که متعفن تر از بوى مردار است، به گونه اى که اهل محشر از آن ناراحت مى شوند». 10ـ این بحث را با حدیثى از امیرمومنان على(علیه السلام) پایان مى دهیم، هر چند روایاتى که در این زمینه باقى مانده بسیار بیش از آن است که در بالا آوردیم، اما آنچه در بالا آمد براى درک اهمیت گناه غیبت کافى است فرمود: «ایاک و الغیبة فانها تمقتک الى الله و الناس، و تحبط اجرک؛ از غیبت بپرهیز که تو را در پیشگاه خدا و مردم مبغوض مى کند، و اجر و پاداش تو را (در برابر اعمال صالحه) بر باد مى دهد».به یقین حتى یکى از این احادیث به تنهایى براى پى بردن به اهمیت گناه غیبت از دیدگاه پیشوایان اسلام کافى است تا چه رسد به این که همه آنها را در کنار هم بچینیم. شکی نیست که علاوه بر شهادت قرآن مجید و روایات متواتره اسلامى و اجماع مسلمین بر حرمت غیبت، عقل نیز آن را زشت و قبیح و در خور سرزنش و مجازات مى شمرد، چرا که یکى از مصادیق بارز ظلم و ستم است که قبح و زشتى آن از مستقلات عقلیه(مقصود اموری است که عقل مستقل از شرع آنها را درک میکند) مى باشد، بنابراین دلیل حرمت غیبت، تمام ادله اربعه فقهى مى باشد.

* منبع: کتاب اخلاق در قرآن ، جلد سوم ، آیت‌ا...مکارم شیرازی

---